به نام خدا 

منشأ زنجیرزنى، سینه‌زنى، تعزیه و علامت از کدام فرهنگ و ملل است؟

عمده ی بحث در عزای سید وسالار شهیدان علیه السلام رسیدن به درون مایه ی حقیقی نهضت عاشورا یعنی اقدام بر اساس تکلیف الهی است اما در این مسیر برای پاسداشت آن واقعه ی عظیم انسان ساز تاریخی هر فرد واجتماعی با شیوه های مختلف به گرامیداشت وهمسان سازی خود با آن حرکت بزرگ الهی پرداخته است مطابق آنچه در کتاب پرسشها وپاسخهای دانشجویی آمده*«زنجیرزنى»، از هندوستان و پاکستان به ایران آمده است. از آنجا که برخى به وضع نامناسبى با زنجیر عزادارى کرده و موجب زخمى شدن بدن و خون آمدن آن مى‌گشت، برخى از علما به حرمت آن فتوا دادند ولى اگر این عمل به شیوه‌اى انجام شود که موجب صدمه به بدن و تقبیح عاقلان نگشته و زمینه را براى وهن آموزه‌هاى عاشورا فراهم نسازد، اشکالى ندارد چنان که در عموم عزادارى‌هاى ایران در خصوص زنجیرزنى، به دلیل رعایت شؤون عزادارى این نوع سوگوارى رایج است.(1)

اصل سنت «سینه زنى» در میان عرب‌ها رایج بوده و بعدها به صورت موجود درآمده است که با انتخاب نوحه‌هاى سنگین، حرکات دست بر سینه مى‌خورد. این‌گونه عزادارى ابتدا به صورت فردى بوده و زمانى که سوگوارى علنى و گسترده شد- خصوصاً در زمان صفویه- به شکل گروهى درآمده است.(2)

 «تعزیه»، عبارت است از مجسم کردن و نمایش دادن واقعه جانسوز عاشورا. ظاهراً این نوع عزادارى در دوره کریم‌خان زند در ایران معمول و در زمان صفویه رایج شد و در زمان ناصرالدین شاه گسترش یافت منشأ آن هم مشاهدات شاه در سفرهاى خود از تئاترهاى اروپا بوده که این امر، نمایش‌دهى را در واقعه عاشورا عینى ساخته است. باید توجّه داشت که اجراى تعزیه، مخصوص ایران نبوده و در کشورهاى اسلامى و شیعى دیگرى نیز این سنت مورد توجّه بوده است و با سبک‌هاى گوناگون و اعتقادات و مراسم مختلف و ابزار و ادوات دیگرى اجرا مى‌شود از جمله در هند و پاکستان که رواج بیشترى دارد.(3)

«علامت»، از ابزار و وسایل عزادارى امام حسین (ع) است که در هیئت‌ها و دسته‌هاى مذهبى به کار گرفته مى‌شود. این ابزار پس از ارتباط ایران با اروپایى‌ها در عصر قاجار، از آیین‌هاى مذهبى مسیحیت(صلیب) اقتباس شده است. این ابزار، نماد و مظهرى است که گاهى عزاداران را از محتوا و اصل عزادارى و اقامه شعائر دینى بازمى‌دارد.(4)

پی نوشت :

* پرسشها وپاسخهای دانشجویی -ویژه ی محرم - پرسش 36 با تصرف واضافات

(1) موسوعة العتبات المقدسة، ج 8، ص 873.

(2) موسیقى مذهبى ایران، ص 62.

(3) همان، ص 35- 33 و درآمدى بر نمایش و نیایش در ایران، ص 86، کیهان فرهنگى، مهر 63، ص 72.

(4) فرهنگ عاشورا، ص 643.